[MDSL id=1483]
VEENHUIZEN (20 maart 2017). Hij moest even geduld hebben, maar zondag nam burgemeester Klaas Smid van Noordenveld het eerste exemplaar van ‘De Geheimen van BajesDorp” (Veenhuizen 1818-2018) in ontvangst.
Dat geduld was nodig omdat schrijver Clemens van den Brink de geplande tijd voor zijn eigen inbreng in het programma ruimschoots overschreed. De in Oosterwolde woonachtige Fries vertelde echter kleurrijk en vol vuur over de historie van het bijzondere dorp, en over zijn familie. Van wie Clemens’ vader van 1938 tot 1946 bewaarder was, en in het huidige Gevangenismuseum woonde.
De timing was prima. In 2018 is het 200 jaar geleden dat ‘De Kolonie’ Veenhuizen werd gesticht. “Een reis door twee eeuwen over het leven in dit gevangenisdorp. Situaties, ontwikkelingen, spectaculaire ontsnappingen, anekdotes en gesprekken met gevangenen en bewakers wisselen elkaar af in 345 pagina’s”, aldus de auteur.
BajesDorp Veenhuizen (de ‘Kolonie’) is niet helemaal correct, omdat Veenhuizen vanaf 1818 als Maatschappij van Weldadigheid voor opvang van wezen was, en nadien de Rijkswerkinrichting (RWI). Pas in 1875 werden de grote complexen een bajes. De bevolking bestond uit ambtenaren (meest bewakers) en gevangenen.
Zwijgplicht
De bewakers wisten in de regel welke misdadigers er vast zaten, welke misdaden zij hadden begaan en wat er gebeurde in en buiten de gevangenis. Maar ze hadden een zwijgplicht ‘en velen houden zich daar nog steeds aan’, aldus de auteur. “Zo kwamen de verhalen maar mondjesmaat naar buiten, dus…. Veenhuizen was en bleef voor iedereen een mysterie. Eerst toen de bewakers pensioengerechtigd waren en Veenhuizen moesten verlaten, konden ze hun verhalen kwijt. Slechts enkelen van hen waren bereid om aan mij hun ervaringen van vroeger stukje bij beetje te vertellen.”
“Al een aantal jaren liep ik met het idee om een boek te schrijven over Veenhuizen, te meer omdat ik geboren ben (1940) in het oude Tweede Gesticht, het huidige Nationaal Gevangenismuseum. Mijn familie maakte al vanaf 1910 deel uit van de gemeenschap in en om Veenhuizen. In 2014 schreef ik (in eigen beheer) naar aanleiding van een aantal gesprekken met gepensioneerde bewakers, ex-gevangenen, familie, bekenden en een archief van een oud bewaker uit de jaren ’30 het boek ‘Bajesverhalen Veenhuizen’. Dit is nu toe aan een 3e druk.”
Kapel
Tijdens de presentatie blikte Jan de Maar, enthousiast verteller over Veenhuizen, terug. Tot op de middeleeuwen en het vroegere Venehuijsen, het Spaanse kerkhof (‘de stenen van de verwoeste kapel zijn later gebruikt voor herbouw van de pastorie in Norg, de eerste oecumenische daad’) en tenslotte op het gevangenisleven met aandacht voor onder anderen Heineken-ontvoerder Cor van Hout. Familieleden van oud-directeuren en anderen leverden een kleurrijke bijdrage als gedetineerden en een Gewa (Gestichtswacht).
Burgemeester Smid merkte op dat het boek van historische waarde is. Over de opmerking van Van den Brink, dat hij nu eens wat anders wil schrijven (‘een thriller?’), zei hij dat hij in ieder geval moest blijven schrijven. De eerste burger sprak verder de vurige hoop uit dat de gevangenissen voor Veenhuizen behouden blijven en dat het dorp volgend jaar Werelderfgoed van de Unesco wordt.
‘De Geheimen van BajesDorp’ (Veenhuizen 1818-2018) is het vervolg (oplage 1000 stuks). Het ontwerp van de cover is van Dimitri Jansma. Het boek (19,99 euro) is verkrijgbaar bij de reguliere boekhandel en op www.bajesverhalen.nl. Voor meer info zie ook www.bajesverhalen.nl (foto’s Germ Geersing.)
