Auteur: VOF BB-O Clemens van den Brink

De commandant van de Gestichtswachters GeWa was in de jaren ’70-‘80 “De Zwarte” (zijn echte naam was Mulder, ook wel Zwarte Mulder genoemd).
Hij werd bewonderd om zijn kordate optreden, hij ging door het vuur voor zijn ondergeschikten, maar was ook gevreesd om zijn ongewoon strakke leiding.en grof taalgebruik.
Een echte “Ruwe bolster, Blanke pit”, zoals ze hem noemden. Hij stal vaak de show door zijn snelle en zelfverzekerde optreden in crisissituaties, b.v. bij opstootjes en als gevangenen in opstand kwamen. Als er belangrijk bezoek kwam, zoals van Justitie Den Haag of van de Politie dan liep hij graag voorop.

Hoog bezoek
Zo kwam er een keer in het Cellengebouw een hoge politiecommandant op bezoek, die wel eens wilde zien, hoe de GeWa te werk ging in vergelijking tot de politie.
Die kreeg daar een rondleiding, toen een onberekenbare, ijzersterke gedetineerde, tevens bekend kickbokser R. daar achter slot en grendel zat. Iedereen in het Cellengebouw was doodsbenauwd voor deze man die gemene karateschoppen kon uitdelen, als hem iets dwars zat. Hij was vanwege wangedrag vanuit de gevangenis Esserheem naar de Rode Pannen gebracht en verzette zich hevig. Om hem in bedwang te houden naar het cellencomplex en hem in zijn cel te krijgen waren 3 GeWa’s nodig geweest.

Gebonk en geschreeuw
Hij was het totaal niet eens met zijn opsluiting en uit pure nijd bonkte hij urenlang keihard op de deur van zijn cel, terwijl hij vloekend moord en brand schreeuwde.
Hij was al vaak tot kalmte gemaand, maar daar reageerde hij niet op. Hij ‘flipte’ totaal!
Het gebonk en geschreeuw was ook voor de Zwarte bij de rondleiding van de politiecommandant een doorn in het oog. Hij staakte de rondleiding en zei: “Dat varkentje zullen we wel eens even de oren wassen.”
Hij had het helemaal gehad met deze “Kloothommel” en stond op springen!! Zijn borst kwam naar voren en hij snauwde naar twee van zijn onderdanen:
“GVD John (zo noemde hij ze allemaal) open met die deur!” De twee GeWa’s stonden perplex en reageerden: “Ja Maar..” Niks te ja maren, GVD open die deur.
Snel trokken zijn beide onderdanen aan de zware hengsels van de deur en schoven die open…De spanning was te snijden toen de Zwarte niets en niemand ontziend bulderend de cel in stoof. “Wie is hier de baas GVD? Meekomen jij!”

Naar isoleer
De politiecommissaris hield zijn hart vast. “Als dit maar goed komt,” dacht hij. Maar nog geen drie tellen later had de Zwarte de kickbokser al in zijn kraag gevat en duwde hem ruw voor zich de cel uit. “Pak aan John! Weg met die klootzak en direct naar de isoleer!”
R. was zo verbouwereerd dat hij het lef niet had om een karatetrap uit te delen of zelfs maar te protesteren. Gedwee liet hij zich door de twee GeWa’s afvoeren naar de isoleercel,
De Zwarte had door zijn snelle optreden zijn kracht maar eens weer bewezen. R. gaf geen kik meer….
De politieagent had de hele scene met verbazing aangekeken en zei na afloop vol bewondering: ”Oh, doen jullie dat zo”!
Al met al vond hij het een nuttige rondleiding die hij niet snel zou vergeten, maar of hij de moed zou hebben gehad om R. ook op deze manier te beteugelen: daar moest hij toch wel even een nachtje over slapen……….

De GeWa in Nederland (Reunie!!)

Veel van de ontwikkelingen, verhalen en anekdotes over de Gestichtswacht (GeWa) heb ik beschreven in mijn Trilogie over Veenhuizen.
Ditmaal ga ik wat dieper in op de achtergronden en taken van de Gestichtswacht in de jaren 1942-1984.
In 1942 draagt de Marechaussee de bewaking van de inrichtingen in Nederland over aan de Gestichtswacht. Het is dan volop oorlog in Nederland en de opleiding hiervoor vindt vanaf dan plaats in Veenhuizen.

Korte lijnen, snelle inzet

Het Korps Gestichtswacht, zoals het wordt genoemd, voert vanaf 1942 beveiligingstaken uit in de gevangenissen, ziekenhuizen en in de Rijksasielen voor Psychopaten in heel Nederland.
Het korps wordt rechtstreeks aangestuurd door Justitie. Dat betekent korte lijnen, zodat het snel ingezet kan worden bij onregelmatigheden in- en buiten de inrichtingen.
Zodra een gevangene uit de inrichting ontsnapt, wordt de Gestichtswacht gealarmeerd, om de voortvluchtige op te sporen en terug te brengen naar de inrichting. Bij een oproer of opstand in de inrichting wordt de GeWa diverse malen ingezet en ook bij het gedetineerden transport is de GeWa verantwoordelijk voor het vervoer door heel Nederland.

Bewapening en geheimhoudingsplicht

eenhuizen is afgesloten van de buitenwereld en er heerst zwijgplicht. Verhalen en anekdotes blijven onder de pet.
Dat geldt ook voor de Gestichtstswachters (GeWa’s). Hun werk is niet zonder gevaar. Voor de begeleiding van o.a. zware criminelen is het noodzakelijk dat de GeWa goed bewapend is. Daartoe krijgen ze na de opleiding de beschikking over een karabijn, een pistool, een knevelketting en een wapenstok. Na een waarschuwing en in geval van nood moeten ze daar gebruik van maken. Zo is het vaak gebeurd, dat een GeWa na een waarschuwingsschot, gericht schoot op een deserteur die er vandoor wilde gaan. (Meer info hierover op bajesverhalen.nl en bajesverhalen.nl/shop in de Trilogie Veenhuizen)

GeWa ontbonden

Voor veel van de op dat moment dienstdoende GeWa’s zal het een teleurstelling zijn geweest als op 1 februari 1984 het Korps Gestichtswacht wordt ontbonden. Niet dat de meeste medewerkers nu gelijk aan de kant worden gezet, integendeel.
Nu de beveiliging in de gevangenissen wordt overgedragen aan de (BEWA), kunnen verschillende GeWa’s hun taak inruilen voor een binnendienstfunctie als Bewaarder.
Aan het GeWa-tijdperk is daarmee een einde gekomen, maar de herinneringen leven voort in de degenen die dit spannende beroep hebben uitgeoefend in deze 42 jaar van zijn bestaan.
Wat overblijft zijn de herinneringen, de verhalen en anekdotes……dus:

Tijd voor De Reünie

Vanaf de dag van de oprichting van het Korps 1 juli 1942 tot en met de dag van de opheffing op 1 februari 1984, zijn er 3086 GeWa’s en 179 bewakingsemployés werkzaam geweest bij het Korps.”
Lees meer op gestichtswacht.nl : Standplaats: Rode Pannen Veenhuizen.
Veenhuizen viert dit jaar zijn 200 jarig bestaan als Kolonie van Weldadigheid en als Werelderfgoed van UNESCO.
Daarmee wordt het tijd voor een reünie van de Gestichtswacht die op 17 november 2023 zal plaatsvinden in Het Nationaal Gevangenismuseum in Veenhuizen. Meld je aan op gestichtswacht.nl !!!

De commandant van de Gestichtswachters (GeWa) in de jaren ’70 was de heer Mulder, bijgenaamd “De Zwarte”, ook wel Zwarte Mulder genoemd. Hij werd bewonderd om zijn kordate optreden, maar tevens was hij gevreesd om zijn ongewoon strakke leiding en grof taalgebruik ten opzichte van zijn onderdanen. Een echte “Ruwe bolster, Blanke pit”, zoals ze hem noemden. Hij stal vaak de show door zijn snelle en zelfverzekerde optredens in crisissituaties.
Hij was niet een beetje trots op zichzelf en had beslist geen minderwaardigheidscomplex. Aan de andere kant: zijn mannen konden altijd op hem rekenen, als ze in het nauw zaten.

Politie bezoekt Cellengebouw

Tijdens bezoeken door b.v. overheidsinstanties liep hij altijd graag voorop. Zo kwam er een keer een politiecommandant op bezoek in het Cellengebouw, die wel eens wilde zien, hoe de GeWa te werk ging in vergelijking tot de politie.
De man kreeg daar een rondleiding, toen een ijzersterke zwaar gestrafte gedetineerde Reinerus, tevens karatekampioen, daar achter slot en grendel zat. Hij was een echte schurk, die lak had aan zijn medekornuiten en iedereen in het Cellengebouw had ontzag voor deze boef die gemene karateschoppen kon  uitdelen, als hem iets dwars zat.

Bonken op celdeur,

Hij was het kennelijk niet eens met zijn opsluiting. Door geregeld keihard op de deur te bonken, terwijl hij vloekend moord en brand schreeuwde, liet hij zijn ongenoegen blijken. Hij was al vaak tot kalmte gemaand, maar daar reageerde hij niet op. Sterker nog: het gebonk en geschreeuw werd alsmaar luider en was ook daarbuiten niet meer om aan te horen voor de bewakers.

De Zwarte grijpt in 

De Zwarte was het helemaal zat. Had het helemaal gehad met deze “Kwakbal”, zoals hij hem noemde. Zijn borst kwam naar voren en hij commandeerde: “GVD John! Open met die deur!” Twee geschrokken GeWa’s trokken de zware hengsels van de deur en schoven die open. Niets en niemand ontziend stoof de Zwarte de cel in. Nog geen drie tellen later had hij de man in zijn kraag gevat en duwde hem voor zich uit.
Briesend kwam hij met Reinerus de cel uit: “GVD! John, Pak aan! Weg met die kwal en direct naar de isoleer!” Reinerus was opmerkelijk stil en was zo verbouwereerd dat hij het lef niet had om een karatetrap uit te delen. Gedwee liet hij zich door de beide GeWa’s afvoeren naar de isoleercel, waar hij zeker 3 dagen op rantsoen kwam. De Zwarte had door zijn snelle en moedige optreden zijn kracht maar weer eens bewezen: Reinerus gaf geen kik meer en de bezoekende politiefunctionaris  had er alle bewondering voor. “Oh, doen jullie dat zo!” zei hij. Hij had een nuttige rondleiding gehad, die hij niet snel zou vergeten.