De commandant van de Gestichtswachters (GeWa) in de jaren ’70 was de heer Mulder, bijgenaamd “De Zwarte”, ook wel Zwarte Mulder genoemd. Hij werd bewonderd om zijn kordate optreden, maar tevens was hij gevreesd om zijn ongewoon strakke leiding en grof taalgebruik ten opzichte van zijn onderdanen. Een echte “Ruwe bolster, Blanke pit”, zoals ze hem noemden. Hij stal vaak de show door zijn snelle en zelfverzekerde optredens in crisissituaties.
Hij was niet een beetje trots op zichzelf en had beslist geen minderwaardigheidscomplex. Aan de andere kant: zijn mannen konden altijd op hem rekenen, als ze in het nauw zaten.

Politie bezoekt Cellengebouw

Tijdens bezoeken door b.v. overheidsinstanties liep hij altijd graag voorop. Zo kwam er een keer een politiecommandant op bezoek in het Cellengebouw, die wel eens wilde zien, hoe de GeWa te werk ging in vergelijking tot de politie.
De man kreeg daar een rondleiding, toen een ijzersterke zwaar gestrafte gedetineerde Reinerus, tevens karatekampioen, daar achter slot en grendel zat. Hij was een echte schurk, die lak had aan zijn medekornuiten en iedereen in het Cellengebouw had ontzag voor deze boef die gemene karateschoppen kon  uitdelen, als hem iets dwars zat.

Bonken op celdeur,

Hij was het kennelijk niet eens met zijn opsluiting. Door geregeld keihard op de deur te bonken, terwijl hij vloekend moord en brand schreeuwde, liet hij zijn ongenoegen blijken. Hij was al vaak tot kalmte gemaand, maar daar reageerde hij niet op. Sterker nog: het gebonk en geschreeuw werd alsmaar luider en was ook daarbuiten niet meer om aan te horen voor de bewakers.

De Zwarte grijpt in 

De Zwarte was het helemaal zat. Had het helemaal gehad met deze “Kwakbal”, zoals hij hem noemde. Zijn borst kwam naar voren en hij commandeerde: “GVD John! Open met die deur!” Twee geschrokken GeWa’s trokken de zware hengsels van de deur en schoven die open. Niets en niemand ontziend stoof de Zwarte de cel in. Nog geen drie tellen later had hij de man in zijn kraag gevat en duwde hem voor zich uit.
Briesend kwam hij met Reinerus de cel uit: “GVD! John, Pak aan! Weg met die kwal en direct naar de isoleer!” Reinerus was opmerkelijk stil en was zo verbouwereerd dat hij het lef niet had om een karatetrap uit te delen. Gedwee liet hij zich door de beide GeWa’s afvoeren naar de isoleercel, waar hij zeker 3 dagen op rantsoen kwam. De Zwarte had door zijn snelle en moedige optreden zijn kracht maar weer eens bewezen: Reinerus gaf geen kik meer en de bezoekende politiefunctionaris  had er alle bewondering voor. “Oh, doen jullie dat zo!” zei hij. Hij had een nuttige rondleiding gehad, die hij niet snel zou vergeten.

Waar is Jan van W.?

Het beeld dat veel Nederlanders nog steeds van Veenhuizen hebben, is de plek waar ze vroeger zwervers en alcoholisten maar toe brachten.
“Hollands Siberië” werd het ook wel genoemd. Dat daar in de 20e, en 21e eeuw ook de zwaarst gestrafte gevangenen hun straf uitzaten, is veel minder bekend. Een levenslang gestrafte heeft een groot geheim…

Dit geheimzinnige dorp in Noord Drenthe was bijna autonoom en geïsoleerd van de buitenwereld (tot ca. 1985) voor personen die er niks te zoeken hadden. Er heerste geheimhoudingsplicht voor iedereen. Het dorp werd bijna geheel zelfvoorzienend met boerderijen, fabrieken en werkplaatsen.
Daar werd door de gevangenen en bewoners bijna alles voortgebracht, wat nodig was om de bevolking te voeden en te kleden. Er kwamen eigen scholen, kerken, een verenigingsgebouw en zelfs een ambtelijk bestuur met de Hoofddirecteur als opperhoofd. Hij was in veel gevallen belangrijker was dan de burgemeester van de gemeente Norg.

De jaren ’50-’80 en Levenslang met groot geheim

Vooral na de Tweede Wereldoorlog in de jaren ’50-’80 werden steeds meer zware misdadigers in de strafgestichten van Veenhuizen onder gebracht.
Op een bepaald i moment zaten er meer dan 70 nationaliteiten.
Bekende voorbeelden daarvan zijn de Duitse oorlogsmisdadigers, zoals Kotella en de 3 van Breda, De Treinkapers, Klaas Bruinsma, Age M., Gerrit de Stotteraar, de bijna ontembare Dieter Rau en de van Turkse afkomst Y. die 6 mensen dood schoot in “Het Koetsiertje” te Delft.
Y. Was daarvoor tot levenslang veroordeeld maar heeft nooit aan de rechter verteld waarom hij deze daad verricht had. Verdere bijzonderheden hierover bleven geheim, totdat hij in de gevangenis in aanraking kwam met Jan van W.

“Etterbak”

Jan van W. was een “Kamper” zoals woonwagenkamp bewoners genoemd werden door de bewakers. Hij zat voor een fiks aantal jaren vast in Veenhuizen wegens drugshandel. Je kon het beter niet met hem aan de stok krijgen. Hij was sterk en voor de bewakers een lastige man.
Hij probeerde vaak in de gunst te komen van bepaalde gedetineerden en bewakers en schold ze de huid vol als dit niet lukte. “Een naar mens, een etterbak “ zoals een de bewakers hem karakteriseerde.
Hij was op een bepaalde manier bevriend met Y. , die in die tijd ook vast zat in hetzelfde Cellengebouw “De Rode Pannen”.

Intern telefoongesprek afgeluisterd 

In een intern telefoongesprek met Jan van W., dat werd afgeluisterd, liet Y. zich bijzonderheden ontvallen over het motief van zijn daad.. Y. vertelde hem in vertrouwen o.a. dat hij uit Turkije drugs smokkelde. In plaats van een afgesproken grote beloning hiervoor, kon hij hiernaar fluiten.
In plaats daarvan werd hij beschimpt en vernederd. Y. werd hierdoor zo verbitterd, dat bij hem de stoppen doorsloegen met het bekende gevolg in het Koetsiertje”. Maar de grote vraag was: Wie hield hij bij zijn veroordeling uit de wind? Wie waren zijn opdrachtgevers? Dit is nooit naar buiten gekomen en bleef het grote geheim van Y.
Een paar maanden later kwam Jan van W. vervoegd vrij. Hij kreeg 3 maanden gratie en kon naar zijn vrouw en kinderen.

Van de aardbodem verdwenen

Jan was was al een paar maanden thuis, toen hij van de een op de andere dag in het niets verdween. En niet zomaar, ook van zijn auto, kleding, etc. is tot de dag van vandaag geen spoor gevonden.
In die tijd verdween ook een bekende kickbokser Brilleman, de bodyguard van Klaas Bruinsma
In de gevangenis van Veenhuizen werd mede daarom gekscherend gefluisterd: “Zou me niet verbazen als die ergens onder een viaduct in het beton is gegoten, of ergens op de Bahama’s zit.”
Tot op de dag van vandaag weet ook zijn familie niet waar Jan van W. gebleven is…

Jaren later

Een opmerkelijke gebeurtenis volgt tientallen jaren daarna in 2013.
Van Jan van W. sr. is dan nog steeds taal noch teken gehoord of gezien, als zijn zoon Jan van W. op 1 maart wordt doodgeschoten. Zijn auto wordt doorzeefd met kogels. Of dit verband houdt met wat hierboven staat over zijn vader, zal nog wel even een groot geheim blijven…..

Oompie Koerier en de Etherpiraten 

Allereerst even een mededeling voor mijn lezers: ik ben weer gaan zoeken naar nieuwe Bajesverhalen Veenhuizen, maar dat levert nog enige vertraging op. Daarom nu een verhaal over de gevangenis Bankenbosch waar in de jaren ‘60-80 van de vorige eeuw ook veel Etherpiraten hun straf uitzaten.

Na de oprichting van de Mij. van Weldadigheid in 1818 kwamen er vanaf 1823 hoofdzakelijk arme gezinnen, eeuwen, wezen, alcoholisten  en zwervers naar Veenhuizen. Later in de 19e eeuw werden er steeds meer kort gestrafte gevangenen gedetineerd zoals smokkelaars, dieven en inbrekers. In de 20e eeuw , de eeuw van de industriële revolutie veranderde de samenstelling van de oorspronkelijke werkinrichting in een strafinrichting met steeds meer zwaar gestrafte tot levenslang veroordeelde gevangenen.

De Radiopiraten

Sinds de komst van de radio was het een sport om met een geheime zender een bepaald publiek te trekken. Dat gebeurde in de jaren ’50 -‘80 hoofdzakelijk door populaire muziek uit te zenden met nummers uit die tijd zoals ‘Blonde Greetje uit de polder’, ‘Geef mij maar Amsterdam’ , ‘Een Pikketanissie’ en meer van deze Nederlandse levensliedjes. Op zondagmorgen werd er veel naar geluisterd. De etherpiraten moesten wel steeds van frequentie wisselen om opsporing te voorkomen. Het was strafbaar en de PTT kreeg apparatuur die kon peilen, waar vandaan uitgezonden werd.
Op grond daarvan werd er een inval gedaan, de apparatuur in beslag genomen en de daders gestraft. Dat waren over het algemeen mannen. Die kwamen meestal voor een maand of drie in Veenhuizen en werden ingedeeld bij de kort gestraften in Bankenbosch.

Opsporingsambtenaar 

Het was een groep die daar met enige regelmaat terecht kwam, want de etherpiraten konden het niet laten. Ze beschikten veelal over zelfgebouwde zenders, een mengpaneel en platenspelers, waarmee ze muziek uitzonden op de middengolf en later op de drie meterband de z.g. FM. Dit was echter streng verboden en er werd dan ook actief door de PTT gejaagd op deze radiopiraten. De meesten waren liefhebbers van het Nederlandse lied en vooral de smartlappen werden ‘grijs’ gedraaid. Ze waren bang om gepakt te worden door de opsporingsambtenaar, die ze ‘Meneer van de Werff’ noemden. Dat was een man die werkzaam was bij de politie met een grote liefde voor het jagen op etherpiraten. Hij deed er alles aan om het de radiopiraat onmogelijk te maken, uit te zenden. Veel illegale zenders zijn door hem gepakt. Om aan de politie te ontkomen verdwenen de piraten regelmatig voor een bepaalde tijd uit de lucht, om daarna weer op te duiken op een andere golflengte en vanaf een andere locatie.

Barteld Grofsmit, alias ‘Oompie Koerier’

werd in totaal 33 keer uit de lucht gehaald door de RCD. Hij woonde in Zuidbroek en heeft veel regionale artiesten groot gemaakt met zijn illegale zender. Hij kreeg vooral landelijke bekendheid omdat hij zelf de liedjes schreef en zong. Ze gingen veelal over zijn grote hobby als etherpiraat, maar hij schreef en zong ook liedjes over Bankenbosch. Landelijke bekendheid kreeg hij met het liedje ‘In Bankenbosch’. Dat hij het niet altijd naar de zin had, bleek uit “Eenzaam zijn de nachten in de cel”. Oompie Koerier kreeg regelmatig bezoek van ‘Meneer van de Werff’ een fanatieke man die met de wet in de hand de radio uitzendingen probeerde te stoppen. Het is een aantal keren voorgekomen dat Oompie Koerier met zender en al het bos of het weiland invluchtte met de opsporingsambtenaar achter zich aan. Er zijn meerdere liedjes geschreven over Veenhuizen. ‘Het Sneeuwbaltrio’ kwam met ‘Veenhuizen radio’ en ‘Piraten Paultje’ schreef het liedje ‘Ik zie je wel in Veenhuizen’. Deze liedjes werden grijs gedraaid op bijna alle illegale radiostations. Daardoor kreeg BajesDorp Veenhuizen een grote bekendheid in heel Nederland. Opsporingsambtenaar Van de Werff heeft veel van deze mannen in Bankenbosch doen belanden. Barteld Grofsmit was als ‘Oompie Koerier’ meer dan 21 jaar lang etherpiraat en met regelmatige tussenpozen heeft hij in totaal ca. 3,5 jaar in Bankenbosch gezeten. Hij beschikte over een groot uithoudingsvermogen. De rechter waarschuwde vaak voor de volgende keer met nog eens 4 weken gevangenisstraf, maar elke keer overtrad hij de regels en kwam hij terug. Het grote aantal boetes heeft hem veel geld gekost. Er werd meestal ook een dwangsom opgelegd. Die kon oplopen van 1200 tot 68.000 gulden. Dat gebeurde o.a. bij Radio Bloemfontein.
Veel geheime zenders stopten met het uitzenden, zoals ook b.v. Cor Hitzerd die, evenals Oompie Koerier, ca. 20 jaar een fanatieke etherpiraat was. Hij stopte ermee met pijn in het hart toen de grond te heet werd onder zijn voeten. …